شاید برایتان سوال شده باشد که آرتروز چیست؟ آرتروز شانه چیست؟ آرتروز شانه یکی از بیماری‌های شایع مفصلی است که باعث درد، سفتی و محدودیت حرکت در ناحیه شانه می‌شود. این بیماری به‌دلیل فرسایش تدریجی غضروف مفصل شانه به‌وجود می‌آید و بیشتر در افراد میانسال و سالمند دیده می‌شود. علائم آرتروز شانه ممکن است به‌تدریج ظاهر شده و با فعالیت‌هایی مانند بلند کردن دست یا چرخاندن بازو تشدید شوند. شناخت به‌موقع علائم و استفاده از روش‌های درمانی مناسب می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد.
آرتروز شانه چیست؟
آرتروز شانه، که از نظر پزشکی با عنوان استئوآرتریت شانه نیز شناخته می‌شود، یک بیماری فرسایشی مفصلی است که مشخصه اصلی آن، تخریب و از بین رفتن تدریجی غضروف مفصلی است. غضروف، بافتی صاف، لغزنده و ارتجاعی است که انتهای استخوان‌ها را در محل مفصل می‌پوشاند. وظیفه اصلی غضروف، ایجاد یک سطح لغزنده برای حرکت آسان و بدون اصطکاک استخوان‌ها روی یکدیگر و همچنین جذب ضربات وارد شده به مفصل است. در آرتروز، این بافت محافظتی دچار فرسایش و نازک‌شدگی می‌شود و در موارد پیشرفته، ممکن است به طور کامل از بین برود. این وضعیت منجر به ساییدگی مستقیم استخوان‌ها روی هم، بروز درد، التهاب، و محدودیت در حرکات شانه می‌گردد.
شیوع آرتروز شانه در افراد مختلف
آرتروز شانه یک مشکل مفصلی رایج، به ویژه در میان افراد سالمند، محسوب می‌شود. برآوردها نشان می‌دهد که تقریباً یک سوم افراد بالای ۶۰ سال، به درجاتی از آرتروز شانه مبتلا هستند. مطالعات جمعیتی مختلف، شیوع آرتروز مفصل گلنوهومرال را در بزرگسالان بالای ۶۵ سال، بین ۱۷ تا ۲۰ درصد گزارش کرده‌اند. همچنین، به نظر می‌رسد زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
با توجه به روند جهانی افزایش امید به زندگی و پیر شدن جمعیت، انتظار می‌رود که شیوع آرتروز شانه در سال‌های آینده افزایش یابد. این مسئله می‌تواند بار قابل توجهی را بر دوش نظام‌های سلامت و همچنین کیفیت زندگی افراد سالمند تحمیل کند. از این رو، درک عوامل خطر و شیوع بالای این بیماری، اهمیت استراتژی‌های پیشگیرانه (مانند حفظ وزن مناسب، انجام ورزش‌های منظم و هدفمند، و اجتناب از آسیب‌های مکرر به شانه) و همچنین مدیریت مؤثر بیماری را برای حفظ عملکرد و کاهش ناتوانی در جمعیت سالمند، بیش از پیش آشکار می‌سازد.
علل ایجاد آرتروز شانه چیست؟
آرتروز شانه می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که به طور کلی به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند. همچنین، عوامل متعددی وجود دارند که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. در ادامه به بررسی دلایل ایجاد آرتروز شانه می پردازیم:
استئوآرتریت اولیه: در این نوع، علت دقیق و مشخصی برای بروز آرتروز وجود ندارد و بیماری بیشتر با فرآیند طبیعی افزایش سن، عوامل ژنتیکی و جنسیت فرد مرتبط دانسته می‌شود. استئوآرتریت اولیه شانه معمولاً در افراد بالای ۵۰ سال مشاهده می‌شود.
استئوآرتریت ثانویه: این نوع آرتروز دارای یک علت یا عامل زمینه‌ساز شناخته شده است. مهم‌ترین عوامل ایجادکننده آرتروز ثانویه شانه عبارتند از:
- آسیب‌های قبلی به شانه: این مورد، شایع‌ترین علت آرتروز ثانویه شانه محسوب می‌شود. سابقه شکستگی‌ها، دررفتگی‌های مکرر شانه، یا آسیب‌های شدید دیگر به مفصل می‌تواند سال‌ها بعد منجر به بروز آرتروز شود. حتی آسیب‌هایی که در گذشته دور رخ داده‌اند نیز می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند.
- پارگی‌های وسیع و طولانی مدت تاندون: تاندون‌های روتاتور کاف نقش حیاتی در پایداری و حرکت مفصل گلنوهومرال دارند. پارگی‌های بزرگ و درمان نشده این تاندون‌ها می‌تواند منجر به بی‌ثباتی مفصل، حرکت غیرطبیعی سر استخوان بازو به سمت بالا و سایش آن به زائده آکرومیون شود. این وضعیت در درازمدت به تخریب غضروف و بروز آرتروز می‌انجامد.
- استفاده بیش از حد و فرسایش تدریجی مفصل: انجام فعالیت‌های تکراری یا وارد کردن فشار مداوم و تدریجی بر مفصل شانه، به ویژه در برخی مشاغل خاص (مانند کارگران ساختمانی ) یا ورزش‌های پرتابی و قدرتی ، می‌تواند به مرور زمان باعث فرسایش غضروف مفصلی و ایجاد آرتروز شود.
- نکروز آواسکولار یا سیاه‌شدگی سر استخوان بازو: در این وضعیت، خون‌رسانی به سر استخوان بازو مختل می‌شود. این اختلال منجر به مرگ سلول‌های استخوانی در این ناحیه شده و در نهایت می‌تواند باعث فروپاشی ساختار استخوان، تخریب غضروف مفصلی و بروز آرتروز شود. از علل نکروز آواسکولار می‌توان به مصرف دوز بالای داروهای کورتیکواستروئیدی، مصرف بیش از حد الکل، بیماری سلول داسی‌شکل، و آسیب‌های تروماتیک شدید به شانه اشاره کرد.
- بیماری‌های التهابی مفصلی: برخی بیماری‌های سیستمیک که با التهاب مفاصل همراه هستند، می‌توانند زمینه را برای بروز آرتروز شانه فراهم کنند. آرتریت روماتوئید (RA) که یک بیماری خودایمنی است، با ایجاد التهاب مزمن در سینوویوم (پوشش داخلی مفصل)، می‌تواند به غضروف آسیب رسانده و منجر به آرتروز شود. بیماری‌های دیگری مانند لوپوس و نقرس نیز می‌توانند با مکانیسم‌های مشابهی در ایجاد آرتروز نقش داشته باشند.
آرتروز شانه اغلب نتیجه تعامل پیچیده‌ای از عوامل مکانیکی (مانند آسیب‌های فیزیکی و استفاده بیش از حد)، عوامل بیولوژیکی و عوامل مرتبط با سبک زندگی است. به ندرت یک عامل به تنهایی مسئول بروز این بیماری است. بنابراین، بررسی دقیق تاریخچه پزشکی بیمار، شامل سابقه آسیب‌ها، نوع شغل، فعالیت‌های ورزشی و بیماری‌های زمینه‌ای، برای شناسایی علت اصلی آرتروز و در نتیجه، انتخاب بهترین و مؤثرترین رویکرد درمانی، از اهمیت بسزایی برخوردار است.
روش های تشخیص آرتروز شانه
تشخیص آرتروز شانه با بررسی شرح‌حال، معاینه فیزیکی و روش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی، MRI و سونوگرافی انجام می‌شود. تشخیص زودهنگام نقش مهمی در جلوگیری از پیشرفت بیماری دارد. آزمایش‌های تکمیلی مانند آزمایش خون و بررسی مایع مفصلی برای رد بیماری‌های مشابه به کار می‌روند. هماهنگی یافته‌های بالینی و تصویربرداری، کلید رسیدن به تشخیص دقیق و آغاز درمان مؤثر است.
درمان آرتروز شانه
درمان‌های غیر جراحی آرتروز شانه با هدف کاهش درد، حفظ حرکت مفصل و بهبود کیفیت زندگی بیمار انجام می‌شوند. اصلاح سبک زندگی، مانند اجتناب از فعالیت‌های سنگین، استفاده از کمپرس گرم و سرد، کاهش وزن، تغذیه ضد التهابی، ترک سیگار و خواب مناسب، نقش مهمی در کنترل علائم دارد. فیزیوتراپی نیز بخش کلیدی درمان است و شامل تمرینات دامنه حرکتی، کششی و تقویتی برای عضلات اطراف شانه می‌باشد. این تمرینات باید زیر نظر متخصص طب فیزیکی و توانبخشی انجام شوند تا از آسیب بیشتر جلوگیری شود.
سخن پایانی
آرتروز شانه، یک بیماری فرسایشی و پیشرونده است که با تخریب غضروف مفصلی، منجر به درد، التهاب، خشکی و محدودیت حرکتی در مفصل شانه می‌شود. این بیماری می‌تواند مفاصل را درگیر کرده و کیفیت زندگی افراد را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد. علل بروز آن متنوع بوده و شامل افزایش سن، آسیب‌های قبلی، استفاده بیش از حد، عوامل ژنتیکی و بیماری‌های التهابی زمینه‌ای می‌باشد.
تشخیص آرتروز شانه بر پایه شرح حال دقیق بیمار، معاینه فیزیکی کامل و روش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی و در صورت لزوم MRI استوار است. تشخیص زودهنگام بیماری، امکان شروع درمان‌های مؤثرتر و کند کردن روند پیشرفت آن را فراهم می‌آورد.
دکتر سارا حسینی
سوالات متداول
آرتروز شانه چگونه درمان می شود؟
آرتروز شانه با تغییر سبک زندگی، فیزیوتراپی، داروهای ضد التهاب و در موارد شدید، جراحی درمان می‌شود.
علائم شایع آرتروز شانه چیست؟
پاسخ: درد مزمن، محدودیت حرکت، صدای تقتق مفصل و سفتی صبحگاهی از علائم رایج آرتروز شانه هستند.
