تنگی کانال مچ دست یا تنگی کانال دست یکی از مشکلات شایع دست است که باعث درد، گزگز و بیحسی در انگشتان دست میشود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که فضای تونل کارپال (carpal tunnel) در ناحیه مچ دست کاهش یابد و فشار روی عصب میانی (Median nerve) وارد شود. این همان وضعیتی است که در علم پزشکی به نام “سندرم تونل کارپال” شناخته میشود.
تنگی کانال مچ دست یا تونل کارپال چیست؟
تونل کارپال یک مجرای باریک در ناحیه مچ دست است که توسط استخوان‌های مچ و رباط عرضی محصور شده است. از درون این تونل، عصب میانی و چندین تاندون عبور می‌کنند که حرکات انگشتان را کنترل می‌کنند. زمانی که هرگونه تورم یا التهاب در این ناحیه ایجاد شود، ممکن است منجر به تنگی این فضا و فشار بر عصب گردد.
علائم تنگی کانال مچ دست
تنگی کانال مچ دست یکی از شایع‌ترین دلایل بیحسی و گزگز در دست‌هاست. این وضعیت معمولاً به دلیل فشار بر عصب میانی (مدیان) در ناحیه مچ دست به وجود می‌آید. شایع‌ترین علامت این بیماری، بیحسی و گزگز در انگشت شست، اشاره، میانی و بخشی از انگشت حلقه است. این حس ناخوشایند ممکن است در ابتدا خفیف باشد، اما به مرور زمان بیشتر شده و حتی خواب فرد را مختل کند.
یکی دیگر از نشانه‌های مهم، درد در ناحیه مچ یا کف دست است که گاهی به ساعد یا بازو تیر می‌کشد. بسیاری از بیماران احساس می‌کنند که قدرت دستشان کاهش یافته و اجسام از دستشان می‌افتد. این مشکل به‌ویژه هنگام انجام فعالیت‌هایی مثل نوشتن، تایپ کردن یا استفاده از گوشی بیشتر نمایان میشود.
علائم معمولاً در شب تشدید می‌شوند و فرد ممکن است برای کاهش بیحسی، دست خود را تکان دهد یا ماساژ دهد. اگر این علائم بیش از چند هفته ادامه داشت، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه شود تا از آسیب دائمی به عصب جلوگیری شود. تشخیص زودهنگام، کلید درمان موفق است.
علت‌های تنگی کانال مچ دست
تنگی کانال مچ دست زمانی اتفاق می‌افتد که فضای داخل تونل کارپال در مچ دست تنگ شود و به عصب میانی فشار وارد کند. این فشار می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. یکی از شایع‌ترین علت‌ها، حرکات تکراری مچ دست است؛ مانند تایپ کردن طولانی‌مدت، کار با گوشی موبایل یا استفاده مکرر از ابزارهای دستی که باعث التهاب و تورم تاندون‌ها در این ناحیه میشود.
همچنین، ضربه یا آسیب به مچ دست، مانند شکستگی یا دررفتگی، می‌تواند باعث تغییر شکل تونل و فشار روی عصب شود. بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، کم‌کاری تیروئید و آرتریت روماتوئید نیز می‌توانند خطر بروز تنگی کانال را افزایش دهند، چون این بیماری‌ها باعث تورم بافت‌ها یا آسیب عصبی می‌شوند.
تغییرات هورمونی، به‌ویژه در دوران بارداری یا یائسگی، ممکن است باعث احتباس مایعات و تورم در ناحیه مچ دست شوند. همچنین، چاقی و افزایش وزن می‌تواند فشار بیشتری روی عصب وارد کند.
به طور کلی، ترکیبی از عوامل محیطی، ژنتیکی و پزشکی می‌تواند باعث تنگی کانال مچ دست شود، که شناخت علت‌ها به تشخیص و درمان بهتر کمک می‌کند.
تنگی کانال مچ دست یا سندرم تونل کارپال
اگرچه دو اصطلاح متفاوت به نظر می‌رسند، اما در اغلب موارد، تنگی کانال مچ دست همان سندرم تونل کارپال است. تنگ شدن فضای داخل تونل کارپال باعث فشار به عصب میانی میشود و علائم سندرم تونل کارپال را ایجاد می‌کند. بنابراین میتوان گفت که تنگی کانال مچ دست، زمینه‌ساز یا علت اصلی بروز سندرم تونل کارپال است.
روش‌های تشخیص تنگی کانال مچ دست
تشخیص تنگی کانال مچ دست معمولاً با بررسی دقیق علائم بیمار و معاینه فیزیکی شروع میشود. پزشک ابتدا درباره درد، بیحسی، گزگز و ضعف دست از شما سوال می‌پرسد و سابقه پزشکی شما را می‌گیرد. سپس معاینه‌ای انجام می‌دهد تا محل و شدت فشار روی عصب مدیان را تعیین کند.
یکی از تست‌های معمول، تست فالن است؛ در این آزمایش، بیمار مچ دست خود را به‌صورت خم شده به مدت یک دقیقه نگه می‌دارد. اگر علائم مانند گزگز یا بیحسی در این مدت تشدید شود، احتمال وجود تنگی کانال زیاد است. تست دیگر، تست تینل است که در آن پزشک با ضربه ملایم روی عصب میانی در مچ دست، واکنش بیمار را بررسی می‌کند.
برای تأیید تشخیص و ارزیابی شدت بیماری، ممکن است پزشک درخواست انجام نوار عصب و عضله (EMG و NCS) دهد. این آزمایش‌ها میزان هدایت عصبی و عملکرد عضلات را اندازه‌گیری می‌کنند و به شناسایی آسیب عصب کمک می‌کنند.تشخیص دقیق به پزشک کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را انتخاب کند و از پیشرفت بیماری جلوگیری شود. بنابراین، در صورت مشاهده علائم، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید.
روش‌های درمان تنگی کانال دست
تنگی کانال دست را میتوان با روش‌های مختلفی درمان کرد که بسته به شدت علائم و پیشرفت بیماری متفاوت است. ابتدا معمولاً درمان‌های غیرجراحی توصیه میشود.
- درمان‌های غیرجراحی شامل استراحت دادن به دست و کاهش فعالیتهای مکرر و فشار آورنده به مچ است. استفاده از مچبند یا آتل مخصوص، به‌ویژه هنگام خواب، کمک می‌کند مچ دست در وضعیت مناسبی قرار بگیرد و فشار روی عصب کاهش یابد. داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن می‌توانند درد و تورم را کاهش دهند.
- در کنار این روش‌ها، برخی روش‌های ساده خانگی نیز موثر هستند. درمان خانگی تنگی کانال دست شامل قرار دادن کیسه یخ روی مچ دست به مدت ۱۵ دقیقه چند بار در روز برای کاهش التهاب و درد است. همچنین، پرهیز از فعالیتهای سنگین و تکراری که باعث فشار روی مچ می‌شوند، و بالا نگه داشتن دست هنگام استراحت، به کاهش ورم کمک می‌کند.
- فیزیوتراپی که زیر نظر پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی انجام میشود، بخش مهمی از درمان است. تمرینات کششی و تقویتی به بهبود انعطاف‌پذیری و کاهش فشار روی عصب کمک می‌کنند. در مواردی که درد و التهاب شدید باشد، تزریق کورتون در تونل کارپال ممکن است باعث کاهش سریع التهاب و بهبود علائم شود.
- اگر علائم با روش‌های غیرجراحی کنترل نشود یا فشار روی عصب باعث ضعف و اختلال عملکرد دست شود، ممکن است جراحی لازم باشد. جراحی تنگی کانال مچ دست به نام «آزادسازی تونل کارپال» انجام میشود که در آن رباط عرضی مچ دست برش داده شده تا فضای بیشتری برای عصب ایجاد شود و فشار رفع گردد.
پس از جراحی، معمولاً فیزیوتراپی تحت نظر پزشک متخصص طب فیزیکی توصیه میشود تا حرکت و قدرت دست به‌طور کامل بازگردد. مراجعه به پزشک و پیروی از توصیه‌های درمانی به بهبود سریع‌تر و پیشگیری از آسیب دائمی کمک می‌کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم بیحسی یا درد در دست بیش از چند هفته ادامه داشته باشند یا عملکرد روزانه شما را مختل کنند، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید. تشخیص و درمان زودهنگام، مانع از آسیب‌های عصبی دائمی خواهد شد.
ورزش تنگی کانال مچ دست
ورزش تنگی کانال مچ دست نقش مهمی در کاهش درد و بهبود عملکرد مچ دارد. تمرینات کششی و تقویتی مخصوص مچ و انگشتان با کاهش فشار روی عصب مدیان، علائم بیماری را کاهش می‌دهد. انجام ورزش بعد از عمل دست باید با راهنمایی پزشک یا فیزیوتراپیست انجام شود تا از آسیب جلوگیری کند و به بهبود حرکت و قدرت دست کمک کند.
ماساژ برای تنگی کانال مچ دست
ماساژ برای تنگی کانال مچ دست می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. ماساژ ملایم ناحیه مچ و ساعد باعث بهبود گردش خون و کاهش فشار روی عصب میشود. این روش باید به آرامی و تحت نظر متخصص طب فیزیکی انجام شود تا موثر و ایمن باشد.
سخن پایانی
تنگی کانال مچ دست، یا همان سندرم تونل کارپال، یکی از علل شایع درد و بیحسی در دست‌هاست. با آگاهی از علائم و مراجعه زودهنگام به پزشک، میتوان از پیشرفت آن جلوگیری کرد و با درمان‌های ساده، بهبود قابل توجهی به‌دست آورد. اگر دچار علائم این بیماری هستید، مشورت با یک پزشک متخصص اولین قدم برای بازگشت به زندگی بدون درد است.
دکتر سارا حسینی
سوالات متداول
علائم اصلی تنگی کانال مچ دست چیست؟
بیحسی، گزگز، درد در انگشتان و ضعف دست که معمولاً هنگام شب یا فعالیتهای مکرر شدیدتر میشود.
آیا تنگی کانال مچ دست بدون جراحی درمان میشود؟
بله، با استراحت، مچبند، داروهای ضدالتهاب و فیزیوتراپی میتوان بسیاری از موارد را بدون جراحی درمان کرد.
