زانو کوبشی یا ضربدری وضعیتی است که در آن زانوها به سمت داخل خم می شوند و به یکدیگر برخورد می کنند یا “در می زنند”، حتی زمانی که فرد با قوزک باز ایستاده است. این نیروی بیش از حد در قسمت بیرونی زانو وارد می کند که می تواند به مرور زمان باعث درد و آسیب شود.
زانو ضربه ای معمولا دو طرفه است – هر دو پا را درگیر می کند – اما در برخی موارد ممکن است فقط یک زانو را درگیر کند.
ژنو والگوم فیزیولوژیک به الگوی طبیعی زانوهای ضربدری اشاره دارد که پس از ۲ سالگی در اکثر کودکان ظاهر می شود. این در ابتدا بدتر می شود و در حدود ۳-۴ سالگی قابل توجه است، و سپس با گذشت زمان شروع به بهبود می کند، به طوری که اکثر کودکان در سن ۸-۱۰ سالگی به یک تراز طبیعی می رسند. درج کفش، ساق بند و فیزیوتراپی تاثیری بر این روند طبیعی رشد زانو ندارند. برای کودکانی که از این الگوی طبیعی پیروی می کنند، به هیچ درمانی به جز مشاهده در طول زمان نیاز نیست.
کودکانی که زانوهای کوبشی یا ضربدری خارج از این الگو دارند باید توسط جراح ارتوپد اطفال برای ارزیابی ارجاع شوند. ممکن است جراحی برای اصلاح زانوهای ضربه‌ای در نظر گرفته شود، به‌ویژه اگر باعث درد، علائم راه رفتن یا همراه با سابقه خانوادگی بیماری‌های استخوانی یا آرتریت زانو باشد.
ارجاع به موقع مهم است. رشد هدایت شده، مشابه استفاده در پاهای خمیده، درمان ارجح است، اما بهتر است در زمانی که هنوز رشد کافی برای اصلاح وجود دارد انجام شود (قبل از سن ۱۲ سالگی در زنان و ۱۴ سالگی در مردان). استئوتومی، که در آن استخوان تقسیم شده و با استفاده از یک صفحه و پیچ اصلاح می‌شود، برای موارد شدید در نظر گرفته می‌شود و پس از پایان طبیعی رشد زانو خیلی دیر ارجاع می‌شود (زنان بالای ۱۴ سال و مردان بالای ۱۶ سال).
پیشنهاد می کنیم در مورد زانوهای ضربدری کودک خود به پزشک مراجعه کنید، در صورتی که:
· با گذشت زمان شدید یا بدتر می شود
· در حال حاضر بیش از سن ۸-۱۰
· دردناک یا ایجاد مشکلات قابل توجه راه رفتن
· مرتبط با کوتاهی قد، بیماری متابولیک استخوان یا سابقه خانوادگی آرتیت
آیا باید زانوی ضربدری را درمان کنیم؟
معمولاً نگرانی والدین در مورد ظاهر کودک در هنگام ایستادن یا راه رفتن است که باعث بررسی اولیه توسط یک متخصص بهداشت می شود. کودکانی که با زانوهای ضربدری یا ایکس فیزیولوژیکی مراجعه می کنند نیازی به درمان یا نظارت مداوم ندارند، زیرا با گذشت زمان از آن خارج می شوند.
درمان‌های محافظه‌کارانه ممکن است مفید باشد مانند ورزش‌ها و برنامه‌های کاهش وزن برای کاهش چاقی و بهبود حرکت زانو در کودکان، یا زانوبند و ارتز پا برای آرتروز دردناک مرتبط با ضربه زانو در بزرگسالان. با این حال، این مداخلات به شواهد علمی بیشتری برای حمایت از استفاده از آنها نیاز دارند زیرا در حال حاضر اطلاعات زیادی وجود ندارد.
کودکانی که زانوهای ضربدری یا ایکس پاتولوژیک شدید یا بدتر هستند ممکن است نیاز به جراحی ارتوپدی برای اصلاح هم ترازی زانو خود داشته باشند، به ویژه در صورت وجود درد یا ناتوانی مداوم، صرف نظر از علت زمینه ای.
عمل های زیادی برای زانوهای پاتولوژیک وجود دارد. همی اپی فیزیودزیس نوعی عمل “رشد هدایت شده” است که شامل قرار دادن منگنه ها یا یک صفحه در قسمت داخلی زانو برای کاهش سرعت رشد در حالی که قسمت بیرونی زانو به رشد خود ادامه می دهد، می باشد. سپس زاویه زانو را به حالت صاف تر اصلاح می کند. مطالعه‌ای که نتایج دو سال پس از این عمل را گزارش می‌دهد، اصلاح در ۳۴ زانو از ۳۸ زانو را نشان می‌دهد.
یکی دیگر از روش‌های جراحی برای زانوهای ضربدری پاتولوژیک، استئوتومی گوه‌ای است که در آن قسمت بالای استخوان ساق پا یا پایین استخوان ران بریده می‌شود و قسمت کوچکی برای اصلاح هم‌ترازی زانو برداشته می‌شود. در مطالعه‌ای بر روی ۲۳ نوجوان و بزرگسال مبتلا به آرتروز دردناک زانو، استئوتومی گوه‌ای نشان داد که بعد از دو سال پیشرفت در توانایی راه رفتن و هم‌ترازی را نشان می‌دهد.
جراحی ارتوپدی به ندرت مورد نیاز است. برای اکثر بچه‌ها، زانوهای ضربدری فقط یک بخش طبیعی از رشد.
چگونه تشخیص داده می شود ؟
هنگامی که ژنو والگوم یا زانوی ضربدری در یک کودک بزرگتر یا بزرگسال وجود دارد، مهم است که بفهمید آیا علت زمینه ای وجود دارد یا خیر. یک بیماری استخوانی یا آرتریت نیاز به درمان دارد.
پزشک شما در مورد سابقه پزشکی خانوادگی و همچنین اینکه آیا شما دردی دارید سؤالاتی می پرسد. اگر شما هستید، آنها می خواهند بدانند دردی که احساس می کنید کجاست.
در طول معاینه فیزیکی، پزشک نحوه ایستادن و راه رفتن شما را مشاهده خواهد کرد.
آنها همچنین به دنبال ارزیابی هستند:
- نابرابری در طول پای شما
- زاویه هم ترازی زانوی شما
- سایش ناهموار در کف کفش شما
در برخی موارد، پزشک شما ممکن است برای بررسی ساختار استخوان شما ، یک عکس اشعه ایکس یا MRI را تجویز کند.
تأثیر ورزش منظم
چندین مطالعه نشان می دهد که ورزش ممکن است به تقویت عضلات پاها کمک کند و می تواند وضعیت و تعادل را در افراد مبتلا به زانوی ضربدری بهبود بخشد. تحقیقات، اما تحقیقات کافی وجود ندارد که نشان دهد ورزش این وضعیت را در کودکان اصلاح می کند.
یک فرد همیشه باید قبل از شروع هر برنامه ورزشی با پزشک مشورت کند. یک پزشک یا فیزیوتراپیست می‌تواند بگوید که آیا ورزش‌ها ممکن است مفید باشند و بر اساس راه رفتن فرد و علائم خاص چه نوع ورزش‌هایی باید انجام شوند.
نمونه هایی از تمرینات مقاومتی و قدرتی که فرد می تواند انجام دهد عبارتند از :
- لانژهای جانبی
- بایستید و پاها را به اندازه عرض لگن باز کنید و بازوها را جلوی سینه قرار دهید.
- به طور گسترده به سمت چپ گام بردارید.
- در حالی که پا با زمین برخورد می کند، زانو را خم کنید و لگن را به سمت عقب فشار دهید.
- بایستید و به حالت خنثی برگردید.
- ۱۰ تا ۱۲ بار تکرار کنید و سپس پاها را عوض کنید.
- صاف ایستادن کنار دیوار:
- صاف مقابل دیوار بایستید در حالی که بدن را کمی از دیوار دور نگه دارید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید.
- اسکات را تا ۹۰ درجه بیشتر نکنید و ۵ تا ۱۰ ثانیه نگه دارید در حالی که عضلات شکم را منقبض نگه دارید.
- با تمرین بیشتر، فرد ممکن است شروع به نگه داشتن این موقعیت برای مدت طولانی تری کند.
- افزودن یک نوار مقاومتی در اطراف زانو در حین انجام این تمرین نیز ممکن است کمک کننده باشد
- خوابیدن به پهلو:
- به پهلوی چپ دراز بکشید و پاها را یکی روی دیگری قرار دهید.
- پای راست را با زاویه ۴۵ درجه بلند کنید و ۱ ثانیه نگه دارید. سپس پا را پایین بیاورید.
- ۱۰ تا ۱۲ بار تکرار کنید و همین کار را با پای دیگر انجام دهید
- صاف ایستادن کنار دیوار:
- صاف مقابل دیوار بایستید در حالی که بدن را کمی از دیوار دور نگه دارید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید.
- اسکات را تا ۹۰ درجه بیشتر نکنید و ۵ تا ۱۰ ثانیه نگه دارید در حالی که عضلات شکم را منقبض نگه دارید.
- با تمرین بیشتر، فرد ممکن است شروع به نگه داشتن این موقعیت برای مدت طولانی تری کند.
- افزودن یک نوار مقاومتی در اطراف زانو در حین انجام این تمرین نیز ممکن است کمک کننده باشد.
- خوابیدن به پهلو:
- به پهلوی چپ دراز بکشید و پاها را یکی روی دیگری قرار دهید.
- پای راست را با زاویه ۴۵ درجه بلند کنید و ۱ ثانیه نگه دارید. سپس پا را پایین بیاورید.
- ۱۰ تا ۱۲ بار تکرار کنید و همین کار را با پای دیگر انجام دهید
سخنی پایانی
امروزه با پیشرفت علوم پزشکی و پیرا پزشکی دیگر نگرنی در مورد بسیاری از بیماری ها بسیار کاهش یافته، اگر خود و یا کودکانتان درگیر زانوی ضربدری هستید میتوانید با مراجعه به پزشک متخصص و انجام بررسی لازم توسط پزشک این مشکل را برطرف کنید یکی از پرکاربرد ترین روش های اصلاح زانوی ضربدری دریافت جلسات فیزیوتراپی می باشد که با تجویز پزشک متخصص در مراکز فیزیوتراپی توسط متخصصان این رشته انجام می شود.
طب فیزیکی و توانبخشی شاخه‌ای از علم پزشکی است که در کنار تشخیص و درمان بر توانبخشی و بهبود کیفیت بیماران نیز تمرکز دارد. علاوه بر این روش‌های درمانی تجویز شده، غیرتهاجمی و بدون نیاز به جراحی است. بسیاری از افراد درگیر با اختلالات عصبی، عضلانی، اسکلتی، قلبی عروقی، ریوی و … می‌توانند با هزینه‌ای مناسب از خدمات طب فیزیکی و توانبخشی استفاده کنند. دکتر سارا سادات محسن حسینی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی به شما در درمان بیماری خود نوین ترین و اثر بخش ترین روش ها کمک خواهند کرد.
