درد باسن یا سیاتیک عارضه ای است که به دلایل مختلفی ایجاد می شود و در ناحیه کمر تا باسن ، ران ها و ساق پا احساس می شود. این درد به صورت تدریجی افزایش پیدا می کند و ممکن است که به مرور زمان ناراحتی بسیاری را برای فرد بیمار به وجود آورد. دلایلی که در به وجود آمدن این درد موثر اند علاوه بر دیسک کمر بسیار زیاد هستند اما در ادامه ما به یکی از آن ها اشاره خواهیم کرد و آن را بررسی می کنیم.
گیرافتادگی عصب سیاتیک در زیر عضله پیریفورمیس در ناحیه باسن
عصب سیاتیک چیست و کجاست؟
عصب سیاتیک بزرگترین عصب بدن انسان است که از ناحیه ریشه های کمری شروع میشود و تا کف پا امتداد میابد. این عصب در ناحیه باسن از طریق سوراخ سیاتیک بزرگ در استخوان لگن و زیر ماهیچه گلابی‌شکل (پیریفورمیس) عبور میکند. تنوع آناتومیک زیادی در این ناحیه وجود دارد.عصب سیاتیک می تواند از زیر عضله یا از روی آن یا از میان و زیر عضله عبور میکند.
سندروم پریفوریس به چه علت به وجود می اید؟
سندرم پریفورمیس وضعیت بالینی است که در آن عضله پریفورمیس عصب سیاتیک راکه از زیر آن عبور میکند تحت فشار قرار می دهد و سبب سیاتیک نوروپاتی میشود.
این سندرم می تواند به علت آسیب توسط خود عضله پریفورمیس ایجاد شود که به آن سندرم اولیه پریفورمیس می گویند یا به علت فشار در خروجی حفره لگن باشدکه به آن سندرم ثانویه پریفورمیس می گویند.
اگرچه ارتباط آناتومیک بین این دو ساختار به خوبی شناخته شده است اما تشخیص سندرم پریفورمیس یک تشخیص پیچیده ای است.
علائم درد باسن ناشی از سندروم پریفوریس
- بیمار از درد باسن با یا بدون انتشار به پاها شکایت دارد که در هر دو حالت حاد و مزمن دیده می شود.
- ممکن است بیمار شرح حال یک ضربه خفیف مثل افتادن روی باسن را ذکر کند.
- نشستن روی یک سطح سفت و سخت می تواند علایمی مثل درد باسن و بیحسی و گزگز یا مورمور را تشدید کند اما باعث ضعف نمی شود. فعالیتهایی که باعث حرکت پا به سمت مرکز بدن شود یا چرخش داخلی مفصل ران مثل سرویس بالای سر در ورزش تنیس و اسکی صحرانوردی می تواند علایم را بدتر کند.
- به دلیل ارتباط عضله پریفورمیس با دیواره خارجی لگن فرد با حرکات روده درد را تجربه می کند و خانم ها می توانند از درد هنگام رابطه جنسی شکایت داشته باشند.
روش های تشخیص درد باسن
معاینه بالینی درد باسن ناشی از سندروم پریفوریس
- معاینات عصبی، قدرت عضلات و رفلکس ها به طور قرینه می تواند نرمال باشد.درد در محل لمس عضله پریفورمیس از استخوان ساکروم لگن تا برجستگی بزرگ استخوان ران وجود دارد.
- یک باند عضلانی دردناک در عضله پریفورمیس حین معاینه رکتال(معاینه از طریق مقعد)و لگن ممکن است لمس شود چرا که این عضله در عمق کف لگن قرار دارد.
- تست فریبرگ :چرخش داخلی و حرکت پا به سمت خارج توسط پزشک می تواند باعث فشار روی عصب سیاتیک و ایجاد درد شود.
- انقباض عضله پریفورمیس با چرخش خارجی و حرکت پا به سمت بیرون به صورت فعال توسط خود بیمار و ایجاد مقاومت در برابر این حرکت توسط پزشک می تواند سبب درد و حتی ضعف یکطرفه شود.
- بلند کردن مستقیم پا ممکن است باعث ایجاد درد شود.
- معاینه از طریق مقعد برای لمس باند عضلانی سفت ممکن است انجام شود اما توصیه نمیشود.
- خم کردن و نزدیک کردن مفصل ران به سمت محور مرکزی بدن و چرخش داخلی مفصل ران باعث ایجاد درد می شود.
تست های تشخیصی درد باسن
این سندرم یک تشخیص بالینی است و هیچ استاندارد طلایی برای سندرم پریفورمیس وجود ندارد. اما سی تی اسکن و ام آر ای برای رد علل دیگر درگیری عصب سیاتیک موثرند. در تعداد کمی از افراد، تحلیل عضله پریفورمیس را در سی تی اسکن و ام آر ای دیده شده است. نوارعصب عضله برای افتراق دیسک کمر و درگیری ریشه عصب از سندرم پریفورمیس مناسب است.
محدودیت های عملکردی درد باسن
بیمار در اثر نشستن طولانی مدت و فعالیت هایی که سبب نزدیک کردن مفصل ران به سمت محور مرکزی بدن و چرخش داخلی مفصل می شوند احساس درد میکند. این حرکات در ورزش های اسکی وحرکت روی یک پا مثل حرکات بالای سر در تنیس و تکل در فوتبال انجام می شوند.نشستن روی سطح سخت مثل صندلی و نیمکت و حتی کیف در جیب پشتی می تواند باعث تشدید علایم شود.
روش های درمان سیاتیک یا درد باسن
درمان اولیه:
داروهای ضدالتهابی غیراستروییدی و سایر داروهای ضددرد برای کاهش التهاب ناشی از پروستاگلاندین ها (مواد دردزایی که در پاسخ به التهاب در بدن ترشح میشوند) موثرند. استفاده از ابزارهای های فیزیکی مثل گرما می تواند برای افزایش اتساع پذیری کلاژن وبالا بردن‌تحمل بیمار جهت فیزیوتراپی موثر باشد. هم چنین اجتناب از اقداماتی که سبب تشدید وضعیت می شوند و استفاده از بالش نرم حین نشستن طولانی مدت توصیه می شود.
توانبخشی:
در توانبخشی استفاده از گرما مثل سونوگرافی، لیزر_پرتوان یا تکارتراپی ، گرمای عمقی به بافت عضلانی ناحیه باسن منتقل میکند و سپس کشش ملایم عضله پریفورمیس می شود.
کشش عضله پریفورمیس وقتی که مفصل ران در حالت خمیده با زاویه بیشتر از ۸۷ درجه قرار دارد با چرخش داخلی مفصل ران ایجاد میشود وقتی که مفصل ران در حالت خمیده با زاویه کمتر از ۸۷ درجه قرار دارد با چرخش خارجی ایجاد میشود.
در ادامه به تقویت عضلات خارجی ران به ویژه عضله خارجی باسن تاکید می شود که این کار با استفاده از باندهای مقاومتی دور مچ پا و راه رفتن به طرفین انجام میشود.
تمرینات تخصصی توانبخشی
یک سری اختلالات بیومکانیک فرد را مستعد سندرم پریفورمیس می کند که باید اصلاح شوند. این اختلالات عبارتست از:
چرخش داخلی مچ پا، ضعف عضلات خارجی ران، اختلال عملکرد در مهره‌های کمری تحتانی، مفصل ران و اختلال حرکت مفصل لگنی ساکروایلیاک، کوتاهی عضله همسترینگ(پشت پا).
این اختلالات بیومکانیک میتوانند منجر به راه رفتن در حالت چرخش خارجی مفصل ران شده و طول قدم را کوتاه کرده و سبب تفاوت عملکردی طول دو پا با یکدیگر گردد. لذا یکی از پاها بلندتر از دیگری دیده می شود و در حین راه رفتن فشار بیشتری را تحمل میکند به همین علت باعث فشار مکرر روی عضله پیرفورمیس در باسن میگردد.
تشخیص این موارد توسط بهترین متخصص طب فیزیکی در معاینه صورت می گیرد و رفع آن به کمک ورزش و کفی طبی به عدم بازگشت درد بعد از درمان می شود.
پروسیجرها:
در کیس های مقاوم می توان از تزریق کورتیکواستروئید یا تزریق گاز ازون اطراف سیاتیک استفاده کرد.که میتواند تحت هدایت سونوگرافی یا عکسبرداری انجام شود یا براساس نشانه های اناتومیک در قسمت تحتانی مفصل لگن انجام شود که باعث توزیع خوب ماده درمحدوده عصب سیاتیک گردد.این مواد باعث کاهش التهاب در ان ناحیه و افزایش خونرسانی میگردند
تزریق توکسین بوتولونیم(بوتاکس) باعث کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی در موارد مقاوم به درمان شده است. بالواقع بوتاکس باعث از بین رفتن سفتی عضله پیریفورمیس و کاهش فشار روی عصب سیاتیک میگرددواین کاهش درد در ۱۰ هفته بعد از تزریق قابل توجه بوده و اثر ضد درد طولانی تری نسبت به تزریق کورتیکواستروئید دارد.
جراحی:
ندرتا آزادسازی جراحی عضله پریفورمیس بمنظور کاهش فشار انجام می شود.از وقتی توکسین بوتولونیم (بوتاکس)معرفی شد استفاده از جراحی کمتر شده است. سندرم پریفورمیس پیش آگهی مطلوبی دارد و اکثر بیماران به روش های غیر جراحی پاسخ می دهند.
