همه چیز درباره کپسولیت چسبنده (شانه یخ زده)

شانه یخ زده که به عنوان کپسولیت چسبنده نیز شناخته می شود، وضعیتی است که با سفتی و درد در مفصل شانه مشخص می شود. علائم و نشانه ها معمولاً به تدریج شروع می شوند، با گذشت زمان بدتر می شوند و سپس معمولاً در عرض یک تا سه سال برطرف می شوند. خطر ابتلا به شانه یخ زده در صورتی که در حال بهبودی از شرایط پزشکی یا روشی باشید که مانع حرکت بازوی شما می شود، مانند سکته مغزی یا ماستکتومی – افزایش می یابد. در این مطلب با ما همراه باشید تا به طور کامل آن را بررسی کنیم.

کپسولیت چسبنده ی اولیه ی شانه، یک محدودیت پیشرونده دردناک اما خود محدودشونده در حرکات فعال و غیرفعال شانه می باشد. شروع بیماری موذیانه است و طی چندین مرحله، معمولا ً طی دوره ۱ تا ۲ سال پیشرفت می کند. این مراحل شامل:

1. مرحله دردناک
2. فاز انجماد یا چسبندگی
3. مرحله ذوب شدن یا بهبود

کپسولیت چسبنده تقریباً در حدود ۲ ٪تا ۵ ٪از جمعیت عمومی رخ میدهد و تقریباً ۶ ٪از ویزیت های مطب متخصصان شانه (ارتوپدی و طب فیزیکی و توانبخشی) را به صورت سالانه به خود اختصاص می دهد. این بیماری پس از سن ۵۵ سالگی ترجیحا بر خانم ها تأثیر می گذارد، شانه غیر غالب را درگیر میکند و در ۲۵ تا ۵۰ درصد موارد شانه مقابل را هم درگیر میکند. علت اصلی ناشناخته است، اما با علل ثانویه از جمله بی حرکتی، دیابت، کم کاری تیروئید، بیماری خود ایمنی و درمان سرطان پستان همراهی دارد.روند مرحله دردناک همراه با التهاب غشای مفصلی بوده و به ضخیم شدن کپسول مفصلی به خصوص در قسمت های قدامی و تحتانی کپسول (و نیز کاهش مایع داخل مفصلی منجر می شود. با ادامه فاز چسبندگی، فیبروز کپسول برجسته تر شده و ضخیم شدن تاندون های عضلات اطراف شانه در این مرحله شایع است. با ادامه این مرحله، فضای مفصلی کاهش می‌ باید.

معاینه فیزیکی 

در طی مراحل دردناک و چسبناک کپسولیت چسبنده، کاهش قابل توجهی در دامنه حرکت فعال و غیرفعال شانه وجود دارد. حرکات به ویژه در قسمت انتهایی چرخش خارجی و حرکت  دور کردن شانه  از تنه دردناک است.در نهایت این حرکات هم در حرکات فعال و غیرفعال محدود می شود.  این علائم شبیه به علائم موجود در آرتروز مفصل شانه است، که در آن از دست دادن حرکات مشابه شانه منجمد علت درد شانه وجود دارد. در پارگی های تاندون شانه، دامنه حرکتی فعال محدود هست اما دامنه حرکتی غیرفعال (در حرکت شانه توسط معاینه گر) تقریبا تا مقادیر نرمال ان حفظ می شود. شانه در هنگام لمس در قسمت پایین شانه در اطراف تاندونهای شانه دردناک است. از زمانی که علائم شروع به بهبود می کنند و بیمار وارد مرحله ترمیم می شود، بازگشت حرکات از دست رفته اتفاق می افتد و چرخش داخلی شانه، آخرین موردی است که بهبود می یابد. ارزیابی عصبی در شانه منجمد معمولا طبیعی است، اگرچه ممکن است قدرت عضلات، ثانویه به درد یا عدم استفاده کاهش یافته باشد. با این حال، درگیری همزمان تاندون های شانه شایع می باشد.

در صورت وجود ضعف عضلانی، احساس پوستی تغییر یافته، عدم تقارن رفلکس ها و یافته های مثبت با معاینات تحریک کننده ستون فقرات گردنی، بیشتردلیلی بر نورولوژیک بودن درد شانه است.

مراحل کپسولیت چسبنده

مرحله دردناک: درد با حرکت، درد گسترده  که تشخیص محل دقیق آن دشوار است، گرفتگی عضله، افزایش درد در شب و زمان استراحت

مرحله چسبندگی: درد کمتر، افزایش سختی و محدودیت در حرکت، کاهش درد هنگام شب و استراحت، احساس ناراحتی در انتهای محدوده حرکات

مرحله بهبودی: کاهش درد، محدودیت واضح با افزایش آهسته و تدریجی دامنه حرکت، بهبودی خودبخود اما غالباً ناقص

 بیماری ها و شرایط مرتبط با کپسولیت چسبنده ثانویه 

• بی حرکتی، بیماری مزمن ریه، دیسک گردن ، بیماری روتاتور کاف(تاندون های شانه)
• سل ریوی، پس از عمل جراحی پستان، روماتیسم مفصلی ، سرطان ریه
• اسکلرودرما، بیماری تیرویید، حوادث عروقی مغزی ،سرطان پستان
• دیابت،ضربه، سکته قلبی، آسیب عصب محیطی

محدودیت های عملکردی 

بیماران اغلب اختلال خواب در اثر درد یا عدم توانایی در خوابیدن در طرف مبتلا را تجربه می کنند. عدم توانایی در انجام فعالیتهای زندگی روزمره (مانند بستن سینه بند در پشت ، بستن کمربند شلوار ، تلاش برای برداشتن کیف پول از جیب پشت ، تلاش برای بستن کمربند ایمنی ، شانه کردن مو) شایع است. فعالیت های کاری ممکن است محدود باشد ، به خصوص فعالیتهایی که شامل فعالیت های بالای سر هستند (به عنوان مثال ، پر کردن قفسه ها با ارتفاعی بالاتر از کمر، بلند کردن تخته یا موارد دیگر. فعالیت های تفریحی نیز تحت تأثیر قرار می گیرند. به عنوان مثال (اشکال در گرفتن یا پرتاب توپ ، عدم توانایی کرال در شنا).

راه های تشخیص کپسولیت چسبنده

از آنجا که کپسولیت چسبنده با سایر بیماریهای همراه است، برای رد دلایل ثانویه باید آزمایشات روتین خون و رادیوگرافی انجام شود. رادیوگرافی در بیماران مبتال به کپسولیت چسبنده به طور کلی طبیعی است. در مراحل پیشرفته، باریک شدن فضای مفصلی ممکن است روی آرتروگرامها دیده شود، زیرا حجم کمتری از مواد کنتراست تزریقی به داخل مفصل وارد می شود. هر دو نوع MRI با و بدون تزریق دارای حساسیت بالا، اختصاصیت متوسط و قابلیت اطمینان فوق العاده در تشخیص تغییرات مرتبط با کپسولیت چسبنده است. سونوگرافی اجازه می دهد تا یک منظره دینامیک از ناحیه شانه با حساسیت ۹۱ ٪و دقت ۹۲ ٪درتشخیص کپسولیت چسبنده ایجاد شود.

روش های درمان کپسولیت چسبنده

در ادامه روش های مختلف درمان کپسولیت چسبنده، از درمان های ابتدایی و ثانویه معرفی خواهیم کرد.

اولیه

اهداف درمانی بستگی به مرحله کپسولیت چسبنده دارد، اما اهداف کلی کاهش درد و التهاب ضمن افزایش دامنه حرکت شانه در تمام جهات است. در ابتدا ، درد و التهاب باید با یخ، داروها و اصلاح فعالیت ها مدیریت شود. به طور کلی از کاهش التهاب و درد ناشی از استفاده از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی(نظیر دیکلوفناک،ملوکسیکام،سلکوسیب…) حمایت می شود، هرچند به طور واضح مشخص نشده که در رفع درد موثر باشند. در یک آزمایش کوتاه مدت استفاده از استروئیدهای (کورتون) خوراکی در مقایسه با دارونما، با سرعت بیشتری درد را کاهش می دهد، اما در طی پیگیری طولانی مدت این مزایا پایدار نیست. به طور مشابه، تزریق داخل مفصلی کورتیکواستروئیدها (با یا بدون لیدوکائین) در مقایسه با دارونما، در مراحل اولیه کپسولیت چسبنده مفید بوده اما نتایج طولانی مدت را تغییر نداده است. 

توانبخشی 

 معیارهای درمانی عمدتاً شامل فیزیوتراپی و تمرینات خانگی برای بازگرداندن دامنه حرکتی برای درمان کپسولیت چسبنده است. پزشک باید نیاز به فیزیوتراپی را در مقایسه با برنامه تمرینی خانگی و میزان پیشرفت درمانی، بررسی کند زیرا کپسولیت چسبنده میتواند به ماه ها تا سال ها زمان برای بهبود نیاز داشته باشد لذا اهمیت انجام تمرینات خانگی توسط بیمار و پیگیری انجام آن بسیار زیاد است. عوامل مؤثر سرعت توانبخشی شامل شدت علائم بیمار، معاینه جسمی، توانایی آنها در انجام مناسب تمرین ها و رعایت برنامه ورزش در منزل است. در ابتدا و در صورت مشکوک بودن به کپسولیت چسبنده برای جلوگیری ازمحدودیت بیشتر شانه،پزشک در مطب تمرین های پاندولی، کشش های بالای سر کشش بازوی آسیب دیده در طول قفسه سینهوبه سمت مقابل باید به بیمار آموزش داده میشود.برخی پزشکان بیمار را از طریق یک برنامه ورزش خانگی و مراجعات دوره ای پیگیری می کنند تا پیشرفت بیمار را بررسی کنند. اگرچه میتوان برای کنترل درد، بهبود دامنه حرکتی بدون درد و جلوگیری از خشکی بیشتر کپسول مفصل، فیزیوتراپی را زودتر انجام دهند.

از روش جدید فیزیوتراپی میتوان به لیزر_پرتوان یا تکارتراپی اشاره کرد که با گرما با عمق نفوذ بالا باعث از بین رفتن التهاب مفصل و کاهش چسبندگی کپسول مفصلی میشود.تکارتراپی این امکان را فراهم میکند در ضمن اینکه به شانه بیمار دستگاه وصل است و بیمار در حال دریافت گرمای عمقی در محل مفصل شانه میباشد و لذا درد کمتری را احساس می کند تمرینات ورزشی مربوط به کشش مفصل شانه و افزایش دامنه حرکتی مفصل را زیرنظر پزشک متخصص انجام دهد.همانطور که بیمار با فیزیوتراپی پیشرفت می کند، باید برنامه ای دقیق تر از ورزش خانگی بر اساس درک و رعایت بیمار از تمریناتی که در بالا ذکر شده، اجرا شود. اگر بیمار پیشرفت درمان را با درد کمتر و بهبود دامنه حرکتی بدون درد نشان دهد، باید تمرینات لازم برای تقویت عضلات اطراف شانه و عضلات تثبیت کننده های اطراف کتف انجام شود. پس از برطرف شدن علائم، بیماران باید برای ادامه برنامه ورزش خانگی برای حفظ دامنه حرکتی و جلوگیری از عود کپسولیت چسبنده، تشویق شوند.

پروسیجر ها 

در معالجه کپسولیت چسبنده، معمولا پروسیجر ها همراه با جلسات فیزیوتراپی انجام می شود و در درجه اول شامل روشهای کاهش درد است. این روشها ممکن است شامل تزریق داخل مفصلی، بلوک های عصبی سوپرا اسکاپولار است. همانطور که در بخش درمان اولیه ذکر شد، می توان از تزریق داخل مفصلی برای شکستن چرخه درد استفاده کرد. بلوک های عصبی سوپرا اسکاپولار در شکستن چرخه درد همراه با کپسولیت چسبنده مفید بوده اند. هیدرودیلاتاسیون شامل تزریق سالین یا لیدوکائین داخل مفصل شانه برای لیز کردن چسبندگی و گشاد کردن کپسول است. 

عمل جراحی 

تصمیم برای انجام عمل جراحی مبتنی بر عدم موفقیت درمانهای غیرجراحی یا کیفیت غیرقابل قبول زندگی است. مانیپولاسیون تحت بیهوشی(حرکت و کشش مفصل خشک شده توسط پزشک متخصص برای از بین بردن خشکی مفصل و رسوندن دامنه حرکتی مفصل شانه به حداکثر)و به دنبال آن فیزیوتراپی فوری با تمرکز بر بهبود دامنه حرکت مفصل شانه می تواند برای موارد مکرر مفید باشد. سرانجام ، در صورت عدم موفقیت ، لیز آرتروسکوپیک چسبندگی، می تواند گزینه موثری باشد.