شانه یخ زده که به عنوان کپسولیت چسبنده نیز شناخته می شود، وضعیتی است که با سفتی و درد در مفصل شانه مشخص می شود. علائم و نشانه ها معمولاً به تدریج شروع می شوند، با گذشت زمان بدتر می شوند و سپس معمولاً در عرض یک تا سه سال برطرف می شوند.
خطر ابتلا به شانه یخ زده در صورتی که در حال بهبودی از شرایط پزشکی یا روشی باشید که مانع حرکت بازوی شما می شود، مانند سکته مغزی یا ماستکتومی – افزایش می یابد. در این مطلب با ما همراه باشید تا به طور کامل آن را بررسی کنیم.
شانه یخ زده چیست؟
کپسولیت چسبنده ی اولیه ی شانه، یک محدودیت پیشرونده دردناک اما خود محدودشونده در حرکات فعال و غیرفعال شانه می باشد. شروع بیماری موذیانه است و طی چندین مرحله، معمولا ً طی دوره ۱ تا ۲ سال پیشرفت می کند. این مراحل شامل:
- مرحله دردناک
- فاز انجماد یا چسبندگی
- مرحله ذوب شدن یا بهبود
کپسولیت چسبنده تقریباً در حدود ۲ ٪تا ۵ ٪از جمعیت عمومی رخ میدهد و تقریباً ۶ ٪از ویزیت های مطب متخصصان شانه (ارتوپدی و طب فیزیکی و توانبخشی) را به صورت سالانه به خود اختصاص می دهد. این بیماری پس از سن ۵۵ سالگی ترجیحا بر خانم ها تأثیر می گذارد، شانه غیر غالب را درگیر میکند و در ۲۵ تا ۵۰ درصد موارد شانه مقابل را هم درگیر می کند.
علت اصلی ناشناخته است، اما با علل ثانویه از جمله بی حرکتی، دیابت، کم کاری تیروئید، بیماری خود ایمنی و درمان سرطان پستان همراهی دارد.روند مرحله دردناک همراه با التهاب غشای مفصلی بوده و به ضخیم شدن کپسول مفصلی به خصوص در قسمت های قدامی و تحتانی کپسول و نیز کاهش مایع داخل مفصلی منجر می شود.
با ادامه فاز چسبندگی، فیبروز کپسول برجسته تر شده و ضخیم شدن تاندون های عضلات اطراف شانه در این مرحله شایع است. با ادامه این مرحله، فضای مفصلی کاهش می باید.
علل شانه یخ زده چیست؟
علت اصلی این بیماری ناشناخته یا ایدیوپاتیک است؛ اما به طور کلی می‌توان هر عاملی را که باعث کوچک شدن و کلفت شدن کپسول مفصلی، التهاب رباط‌ها و تاندونهای شانه شود را جزو علل این بیماری به حساب آورد. برخی از عوامل یا ریسک فاکتورهای ایجاد کننده این بیماری عبارتند از:
- تروما در گردن مانند آرتروز گردن
- مصرف برخی از داروها
- آسیب‌های ورزشی در قسمت شانه و گردن
- برخی از بیماریهای زمینه‌ای
- انجام برخی از جراحی‌ها
- عدم تعادل هورمون‌ها در بدن
- واکنش‌های خود ایمنی سیستم ایمنی
| دسته‌بندی | علت / عامل |
|---|---|
| 🔹 عوامل مستقیم | – التهاب کپسول مفصلی شانه |
| – ضخیم و سفت شدن کپسول شانه | |
| – التهاب تاندون‌ها و رباط‌های شانه | |
| – عدم تحرک شانه برای مدت طولانی (مثلاً پس از جراحی یا آسیب) | |
| – آسیب فیزیکی یا ضربه مستقیم به شانه یا گردن | |
| – پارگی عضلات گرداننده شانه | |
| – التهاب کیسه‌های مایع مفصلی (بورسیت) | |
| – دیسکوپاتی گردن یا آرتروز گردن | |
| – واکنش خودایمنی سیستم ایمنی بدن | |
| – مصرف برخی داروها | |
| – جراحی ناحیه شانه یا اطراف آن | |
| – آسیب‌های ورزشی در ناحیه شانه یا گردن | |
| 🔸 بیماریهای زمینه‌ای | – دیابت (نوع ۱ و ۲) |
| – کم‌کاری تیروئید | |
| – پرکاری تیروئید | |
| – پارکینسون | |
| – بیماریهای قلبی | |
| – سکته مغزی | |
| – سرطان | |
| – افسردگی | |
| 🟡 سایر عوامل خطر | – انجام برخی جراحی‌ها در نواحی دیگر بدن |
| – عدم تعادل هورمونی | |
| – سن بالاتر از ۴۰ سال (بیشتر در زنان دیده می‌شود) | |
| – سابقه خانوادگی |
علائم شانه یخ زده
علائم این بیماری با توجه به مراحل بیماری شانه یخ زده می‌تواند متفاوت باشد. به‌عنوان‌مثال در مرحله اول این بیماری بیمار می‌تواند شانه را حرکت دهد اما در حین حرکت دادن درد زیادی را حس میکند. در مرحله دوم دامنه حرکتی شانه کاهش پیدا میکند و در مرحله سوم بیمار عملاً نمی‌تواند شانه را حرکت دهد.
رایج‌ترین علائم بیماری شانه یخ زده عبارتند از:
- التهاب و تورم در قسمت شانه
- عدم داشتن عملکرد طبیعی در شانه
- درد شدید هنگام بالا بردن دست
- خشکی شدید مفصل شانه
- کاهش توانایی در انجام دادن کاره‌ای روزانه مانند لباس پوشیدن
- احساس درد مبهم در بازو
اگر این بیماری به موقع درمان نشود؛ می‌تواند پیشرفت کند و شانه دیگر را نیز درگیر کند. به همین سبب توصیه می‌شود به محض مشاهده علائم اولیه برای بررسی‌های بیشتر به متخصص طب فیزیکی مراجعه شود.
معاینه فیزیکی
در طی مراحل دردناک و چسبناک شانه یخ زده، کاهش قابل توجهی در دامنه حرکت فعال و غیرفعال شانه وجود دارد. حرکات به ویژه در قسمت انتهایی چرخش خارجی و حرکت دور کردن شانه از تنه دردناک است.در نهایت این حرکات هم در حرکات فعال و غیرفعال محدود می شود. این علائم شبیه به علائم موجود در آرتروز شانه است، که در آن از دست دادن حرکات مشابه شانه منجمد علت درد شانه وجود دارد.
در پارگی های تاندون شانه، دامنه حرکتی فعال محدود هست اما دامنه حرکتی غیرفعال (در حرکت شانه توسط معاینه گر) تقریبا تا مقادیر نرمال ان حفظ می شود. شانه در هنگام لمس در قسمت پایین شانه در اطراف تاندونهای شانه دردناک است. از زمانی که علائم شروع به بهبود می کنند و بیمار وارد مرحله ترمیم می شود، بازگشت حرکات از دست رفته اتفاق می افتد و چرخش داخلی شانه، آخرین موردی است که بهبود می یابد.
ارزیابی عصبی در شانه منجمد معمولا طبیعی است، اگرچه ممکن است قدرت عضلات، ثانویه به درد یا عدم استفاده کاهش یافته باشد. با این حال، درگیری همزمان تاندون های شانه شایع می باشد.
در صورت وجود ضعف عضلانی، احساس پوستی تغییر یافته، عدم تقارن رفلکس ها و یافته های مثبت با معاینات تحریک کننده ستون فقرات گردنی، بیشتردلیلی بر نورولوژیک بودن درد شانه است.
راه های تشخیص کپسولیت چسبنده
از آنجا که شانه یخ زده با سایر بیماریهای همراه است، برای رد دلایل ثانویه باید آزمایشات روتین خون و رادیوگرافی انجام شود. رادیوگرافی در بیماران مبتال به کپسولیت چسبنده به طور کلی طبیعی است. در مراحل پیشرفته، باریک شدن فضای مفصلی ممکن است روی آرتروگرامها دیده شود، زیرا حجم کمتری از مواد کنتراست تزریقی به داخل مفصل وارد می شود.
هر دو نوع MRI با و بدون تزریق دارای حساسیت بالا، اختصاصیت متوسط و قابلیت اطمینان فوق العاده در تشخیص تغییرات مرتبط با شانه یخ زده است. سونوگرافی اجازه می دهد تا یک منظره دینامیک از ناحیه شانه با حساسیت ۹۱ ٪و دقت ۹۲ ٪درتشخیص کپسولیت چسبنده ایجاد شود.
روش های درمان شانه یخ زده
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ابتدا بیماران را به طور دقیق معاینه میکند و از طریق روش‌هایی مانند معاینات بالینی، رادیوگرافی ساده، آرتروگرافی و ام آر آی وجود یا عدم وجود این بیماری را تأیید میکند. سپس با توجه به پیشرفت بیماری روشهای درمانی مختلفی را پیش می‌گیرد.
رایج ترین روش های درمانی عبارتند از:
پروسیجر ها
در معالجه شانه یخ زده، معمولا پروسیجر ها همراه با جلسات فیزیوتراپی انجام می شود و در درجه اول شامل روشهای کاهش درد است. این روشها ممکن است شامل تزریق داخل مفصلی، بلوک های عصبی سوپرا اسکاپولار است. همانطور که در بخش درمان اولیه ذکر شد، می توان از تزریق داخل مفصلی برای شکستن چرخه درد استفاده کرد.
بلوک های عصبی سوپرا اسکاپولار در شکستن چرخه درد همراه با کپسولیت چسبنده مفید بوده اند. هیدرودیلاتاسیون شامل تزریق سالین یا لیدوکائین داخل مفصل شانه برای لیز کردن چسبندگی و گشاد کردن کپسول است.
عمل جراحی
تصمیم برای انجام عمل جراحی مبتنی بر عدم موفقیت درمانهای غیرجراحی یا کیفیت غیرقابل قبول زندگی است. مانیپولاسیون تحت بیهوشی(حرکت و کشش مفصل خشک شده توسط پزشک متخصص برای از بین بردن خشکی مفصل و رسوندن دامنه حرکتی مفصل شانه به حداکثر)و به دنبال آن فیزیوتراپی فوری با تمرکز بر بهبود دامنه حرکت مفصل شانه می تواند برای موارد مکرر مفید باشد. سرانجام ، در صورت عدم موفقیت ، لیز آرتروسکوپیک چسبندگی، می تواند گزینه موثری باشد.
ورزش درمانی
پزشک متخصص طب فیزیکی تمرینات و حرکات اصلاحی ویژه‌ای را به بیمار آموزش میدهد تا بیمار با انجام دادن تمرینات بتواند عارضه پیش آمده را بهبود بخشد. حرکات ورزش شانه یخ زده مثل باز کردن شانه در حالت خوابیده، ورزش آونگی، کشش حوله‌ای، کشش پاندول و کشش زیر بغل تعدادی از حرکات است که می‌تواند باعث درمان شانه یخ زده شود.
منوال تراپی
متخصص طب فیزیکی به آناتومی شانه مسلط است و می‌تواند محل دقیق عارضه را طی یک معاینه ساده تشخیص دهد. متخصص می‌تواند با استفاده از دست خود تکنیک‌ها و مانورهایی را روی شانه بیمار پیاده سازی کند و با استفاده از آن مفصل شانه را در جهات معین حرکت دهد.
همچنین در این روش می‌تواند بافته‌ای شانه را به صورت عمقی ماساژ دهد و باعث کاهش استرس، درد و فشار عضلانی به وجود آمده در قسمت شانه شود. به طور کلی این روش سفتی و خشکی مفاصل را از بین خواهد برد.
درای نیدلینگ
درای نیدلینگ به معنی سوزن خشک است که در آن پزشک متخصص به منظور کاهش دردهای عضلانی، افزایش جریان خون و کاهش فشار عضلات سوزن‌های باریک و ظریفی را در نقاط ماشه‌ای عضله وارد میکند. این روش باعث تحریک داخل عضله‌ای می‌شود و به آزادسازی گره‌ها کمک میکند. این روش با روش طب سوزنی متفاوت است و با تکنیک‌های خاصی انجام می‌شود.
تکارتراپی
تکارتراپی یک روش مدرن فیزیوتراپی است که در آن از دستگاه خاصی که به یک صفحه فلزی متصل است؛ استفاده می‌شود. این دستگاه یک میدان مغناطیسی با فرکانس بالا ایجاد میکند که می‌تواند انرژی زیادی تولید کند و انرژی را به نقطه آسیب منتقل کند. انرژی وارد شده به شانه یخ زده می‌تواند باعث آزاد سازی عضلات و کاهش درد در بیمار شود. این روش باعث افزایش گردش خون و افزایش گردش لنف در بدن می‌شود.
فیزیوتراپی
متخصص طب فیزیکی از روشهای مختلف فیزیوتراپی مانند شاک ویو تراپی، گرما درمانی، سرما درمانی، الکتروتراپی، لیزر تراپی، طب سوزنی، هیدروتراپی، طب سوزنی و مگنت تراپی برای درمان شانه یخ زده استفاده میکند. این روشهای درمانی می‌توانند به صورت تلفیقی به کار روند؛ بدین صورت که پزشک متخصص از چندین روش به صورت هم زمان برای تسکین درد بیمار و افزایش دامنه حرکتی شانه استفاده کند.
| دسته درمان | روش درمانی | توضیحات |
|---|---|---|
| 🔹 درمانهای اولیه | استراحت نسبی | پرهیز از فعالیت‌های دردناک، بدون بی‌حرکتی کامل |
| داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) | مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب | |
| کمپرس گرم یا سرد | به کاهش درد و سفتی مفصل کمک میکند | |
| 🔸 فیزیوتراپی و تمرینات | تمرینات کششی تدریجی | تمرکز بر افزایش دامنه حرکت مفصل |
| تقویت عضلات اطراف شانه | برای حمایت بهتر از مفصل شانه | |
| فیزیوتراپی تخصصی | تحت نظر فیزیوتراپیست برای حرکات کنترل‌شده و علمی | |
| 🟡 مداخلات پزشکی | تزریق کورتیکواستروئیدها | کاهش التهاب داخل مفصل، به‌ویژه در مراحل دردناک بیماری |
| تزریق سد عصبی (nerve block) | برای کاهش درد شدید در برخی موارد | |
| اتساع مفصل با تزریق مایع (Hydrodilatation) | تزریق مایع به مفصل برای گشاد کردن کپسول مفصلی | |
| 🔴 درمانهای پیشرفته | جراحی (مانیپولیشن تحت بیهوشی یا آرتروسکوپی) | تنها در صورت عدم پاسخ به درمانهای غیرجراحی و شدید بودن محدودیت حرکتی |
نتیجه گیری
بیماری شانه یخ زده یکی از بیماریهای تقریباً شایع دستگاه حرکتی است که در اثر ضخیم شدن رباط‌های شانه، التهاب تاندون‌ها، ملتهب شدن کیسه مایع مفصلی به وجود می‌آید و از حرکت آزادانه مفصل شانه جلوگیری میکند. از طریق روشهای غیر جراحی مانند منوال تراپی، لیزر تراپی، مگنت تراپی، شاک ویو تراپی، درای نیدلینگ و حرکات اصلاحی این بیماری درمان می‌شود.
برای درمان این بیماری می‌توانید به مطب دکتر سارا سادات محسن الحسینی متخصص طب فیزیکی مراجعه کنید. توجه به این نکته حائز اهمیت است که مراجعه سریع به پزشک در کنترل علائم و درمان بیماری بسیار مؤثر است.
دکتر سارا حسینی
سوالات متداول
بیماری شانه یخ‌زده چیست؟
شانه یخ‌زده وضعیتی است که باعث درد، خشکی و محدودیت حرکت مفصل شانه به‌صورت تدریجی و مزمن می‌شود.
درمان شانه یخ‌زده چگونه است؟
درمان شامل فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهاب، تزریق کورتیزون و در موارد شدید جراحی برای آزادسازی مفصل شانه است.
