فیبرومیالژیا یک سندرم است که که با شیوع درد گسترده مزمن که حداقل ۳ ماه ادامه داشته تعریف می شود. یک بیماری چند ارگانی همراه با علایم عصبی از جمله خستگی، سفتی، خواب ناخوشایند، اختلال شناختی، اضطراب و افسردگی می باشد. این بیماری در خانم ها ۳ برابر شایع تر از اقایان می باشد. شیوع به طور کلی با افزایش سن ، افزایش می یابد. در دهه پنجم زندگی شایع تر می باشد.
علت فیبرومیالژی
علل مشخصی برای فیبرومیالژیا مشخص نشده است. شواهد موجود دلالت برحساسیت سیستم عصبی مرکزی و محیطی به عنوان علت اصلی درد وسایر علایم عصبی اصلی فیبرومیالژیا دارد. ممکن است ژنتیک نقش داشته باشد، همان طور که افراد با ژنوتیپ خاص به احتمال زیاد به درد مزمن مبتلا می شوند و حساسیت به درد در طول زندگی آن ها افزایش می یابد. عوامل محیطی مانند اسیب جسمی یا عاطفی و عفونت (اشتین بار ویروس یا بیماری لایم)ممکن است در ترکیب با عوامل ژنیتیکی باعث گسترش فیبرومیالژیا شود.
تشخیص بیماری فیبرومیالژی
معیارهای تشخیصی فیبرومیالژیا بر پایه معاینه نقاط دردناک شد. امعیارهای تشخیصی شامل موارد زیر است:
- شاخص درد گسترده
- درد در ان نواحی باید حداقل برای سه ماه وجود داشته باشد
- بیمار نباید اختلال دیگری داشته باشد که درد وی را توجیه کند.
فیبرومیالژیا با درد گسترده و طولانی مدت ( بیشتر از ۳ ماه ) واقع در بالا یا پایین کمر ، در هر دو سمت بدن مشخص می شود.یک سری علایم شایع دیگر توسط بیماران گزارش شده است، این موارد شامل خستگی ،اختلالات خواب ، اختلالات شناختی (مثل مشکلات تمرکز ، فراموشی ، کاهش درک ) اضطراب ، افسردگی ، سفتی ، سندرم درد مفصل فک، گزگز مورمور، سردرد، تظاهرات دستگاه تناسلی ( مثل التهاب مثانه ، التهاب پروستات به صورت مزمن، درد واژن ) ، سندرم روده تحریک پذیر ، افت فشار می باشد.
معاینه فیزیکی
حتی معاینه عمومی این بیماران باید نرمال باشد. معاینه جسمی کامل ضروری است. در ابتدا ممکن است برای بیمار فیبرومیالژی اشتباها، تشخیص روماتیسم بافت نرم یا التهاب مفاصل گذاشته شود . ارزیابی خلق و خوی بیمار از اهمیت بسیاری برخوردار است چرا که در بیماران فیبرومیالژیا در طول زندگی شیوع اختلالات خلقی عمدتا افسردگی اساسی بین ۲۰ تا ۸۶ درصد وجود دارد .
بیماران مبتلا به فیبرو میالژیا از داشتن ناحیه درد میوفاشیال به همراه نقاط ماشه ای مستثنی نیستند . این نقاط بسیار تحریک پذیر در فاشیا اطراف عضلات اسکلتی قرار دارند. نقطه دردناک را می توان به عنوان گره یا باند در داخل عضله احساس کردشناسایی این نقاط در معاینه بسیار مهم است ، از انجا که مداخلات خاص برای درمان انها در دسترس میباشد. تشخیص و درمان درد میوفاشیال و سایر مشکلات عضلانی اسکلتی شایع مثل: بورسیت ، تاندونیت ، رادیکولوپاتی و … به پاسخ بهتر به درمان کمک می کند .
محدودیت فانکشنال
بیماران در فعالیت های روزانه خود و ورزش به علت درد و خستگی محدود میشوند. بخش عمده ای از بیماران هم چنین اختلالات شناختی دارند مهار شناختی در این بیماران باعث عدم توانایی تمرکز همراه با حواس پرتی امیشود به طور پیوسته در این بیماران مختل است، همااین فرضیه اختلال عملکرد شناختی در این بیماران به وجود امده است.
مطالعات تشخیصی
فیبرومیالژیا یک تشخیص بالینی است. برای رد سایر شرایط، ازمایشات پایه ممکن است مناسب باشد مثل؛ ، ازمایشات سلولهای خونی، کبد عضله،تیرویید ازمایشات التهابی ،. اختلالات اولیه خواب ممکن است نیاز باشد به وسیله مطالعات خواب مشخص گردند. اگر مشکوک به آرتروز ، رادیکولوپاتی ، تنگی کانال نخاع یا بیماری های مفصلی باشند ، ممکن است رادیوگرافی یا MRI کمک کننده باشد.
مطالعات نوارعصب عضله ممکن است برای رد بیماری عصب محیطی یا رادیکولوپاتی مفید باشند.
درمان
درمان اولیه شامل اموزش بیمار ، ورزش ملایم ، اموزش ریلکسیشن و مداخله دارویی می باشد. بعد از تشخیص بالینی، اولین قدم ارائه اطلاعات در مورد بیماری، پیش اگهی ان و مداخلات احتمالی می باشد. تاکید باید بر اهمیت خواب ، ورزش و کاهش استرس انجام شود. نشان داده شده است که اموزش بیمار خود تاثیر درمانی دارد و کلاس های فردی و گروهی میتواند باعث مرور علایم فیبرومیالژیا شود، به اهمیت پیروی از برنامه درمانی تاکید کند و احساس جامعه بودن در فرد را به وجود أورد و اینکه او تنها فردی نیست که این علایم را دارد. در مورد روند کلی بیماری اطمینان داده شود و همچنین یک طرح کلی از از برنامه درمانی باید اماده شود. علاوه بر این درمان شرایط همراه ، از جمله درمان اختلالات خلقی و خواب باید شروع شود.
مرحله دوم اغاز درمان غیر دارویی و زمانی که نیاز باشد استراتژی های دارویی با تاکید برنامه درمانی فردی .
بیمار باید برنامه تمرینات قلبی عروقی را شروع کند و برای درمان شتاختی ـ رفتاری ارجاع به روانپزشک شود( CBT ) . درمان دارویی شامل؛ داروی ضد تشنج نظیر گاباپنتین،داروهای ضدافسردگی یا داروهای افزایش دهنده سروتونین و دوپامین میباشد، خصوصا برای بیمارانی که علایم مقاوم دارند
مرحله سوم تارجاع به متخصص روماتولوژی ، متخصص طب فیزیکی و‌توانبخشی ، روانپزشکی یا مدیریت درد برای بیمارانی که تشخیصی برای انها مشخص نیست یا علایم مقاوم دارند.
مدیریت دارویی برای فیبرومیالژیا مورد نیاز نیست و باید از ان به عنوان مکمل روش های غیر دارویی با هدف نرمال کردن الگوهای خواب ، کاهش خستگی و کاهش درد استفاده شود . خط اول درمان دارویی شامل ، امیتریپتلین،دولوکستین،پره گابالین هستند ، همه این موارد تنها مزایای متوسطی دارند.هدف از درمان دارویی ،کاهش حداقل ۵۰ درصد ازدرد بیمار می باشد. بنابراین درمان های ترکیبی غالبا مورد استفاده قرار میگیرند . با انتخاب هوشمندانه دارو با هدف درمان شرایط خاص ، می توان از مزایای بیشتری بهره برد . به عنوان مثال دولوکستین برای بیماران همراه افسردگی ، پره گابالین یا امی تریپتلین برای اختلالات خواب و پره گابالین یا دولوکستین برای اضطراب ترجیح داده می شوند
استفاده مزمن از داروهای ضد درد و مواد مخدر برای درمان فیبرومیالژیا توصیه نمی شود. مصرف مزمن داروهای ضد درد می
تواند منجر به افزایش عوارض قلبی عروقی و دستگاه گوارش شود و مصرف مزمن مواد افیونی می تواند منجر به ایجاد حالت افزایش درد ناشی از مواد مخدر شود و تاثیرات مضر برای فرد و هم جامعه دارد. در حالت ایده ال ، با توجه به اثر بخشی متوسط و عوارض جانبی مکرر، فیبرومیالژیا با مقدار کم یا بدون دارو قابل درمان است.
کاهش طولانی مدت علایم منجر به بهبود عملکرد می شود که بدون بهینه سازی اموزش بیمار ، بهبود روانشناختی از طریق روشهای شناختی رفتاری و مشاوره روانپزشکی و ورزش به دست نمی اید.اثر بخشی کلی و فواید پایدار برای مداخلات کم هزینه و کم خطر اغلب بهتر از درمان دارویی است.
روش های کنترل غیر دارویی شامل؛ طب سوزنی ، مانورهای دستی یا کایروپراکتیک ،تزریق نقاط ماشه ای، ، ماساژ ، اب درمانی ، یوگا ، تای چی و بیوفیدبک می باشد.
متخصصان بهداشت روان می توانند در فاز توانبخشی و اموزش بیماران در یک برنامه کاهش استرس ذهن ـ بدن که شامل برنامه شناختی رفتاری ، ارامش و بیوفیدبک باشد ، مفید می باشد. کاهش استرس مبتنی بر ذهن اگاهی نشان داده است که استرس ادراک شده ، اختلال خواب و درک فرد از بیماری را کاهش می دهد. تصاویر هدایت شده است.
پروسیجرها
تزریق لیدوکایین در نقاط ماشه ای ممکن است باعث کاهش درد موضعی و افزایش استانه درد شود. بیماران مبتلا به درد میوفاشیال مزمن ممکن است به تزریق سم بوتولینوم یا همان بوتاکس پاسخ دهند.
طب سوزنی در نقاط ماشه ای یا گره های عضلانی که در ان از سوزن رشته ای نازک محکم و تحریک واکنش های خاص در بافت هدف برای تاثیر درمانی استفاده میکند. استفاده از این روش را در بیماران فیبرومیالژیا موثر است.با این حال مشخص نیست تا چه مدتی باعث بهبود درد و خستگی می شود.
اگر بیمار دچار بورسیت هم زمان ، تاندونیت یا گیر افتادگی عصب باشد ، ممکن است تزریقات درمانی برای این شرایط خاص انجام گیرد.
طب سوزنی می تواند برای درمان درد و خستگی استفاده شود. تحقیقات نشان می دهد این مزیت تا چندین ماه ممکن است به طول بینجامد اما به احتمال زیاد با گذشت زمان از بین می رود. درمان دو بار در هفته حداقل برای ۶ ویزیت ضروری است.
جراحی اندیکاسیون برای فیبرومیالژیا وجود ندارد.
توانبخشی
از فیزیوتراپی برای ورزشهای تقویتی ملایم ، کششی، امادگی قلبی عروقی استفاده می شود. ورزش های هوازی مانند پیاده روی و شنا با افزایش تدریجی از شدت کم به شدت متوسط ورزش توصیه میشود.می تواند باعث تناسب اندام و بهبود عملکرد شود و به خوبی باعث کاهش درد شود. بررسی ارگونومی محل کارو فعالیت های روزمره زندگی در محل گنجانیده شده است. به ساده سازی کار ، قدم زدن ،و حداکثر رساندن عملکرد تاکید می شود.
